Ochtenden

by Donald Niedekker

In Ochtenden laat Donald Niedekker de vroege morgen spreken, ruim een jaar omspannend, van herfst tot herfst. Vogels, slakken, het steeds wisselende licht, koeien, mist, de regen – ze krijgen hun plek en rol in een decor van bosrand, weide en duinen, gevat in miniaturen met een kristalheldere poëtische verstilling. Ochtenden maakt deel uit van een nieuwe reeks ‘Berichten’, waarvan Donald Niedekker elk jaar een deel zal schrijven. Van Donald Niedekker verschenen bij Koppernik eerder Als een tijger, als een slak (2014), Oksana (2017), Wolken &c. (2018), Zo zie je alles (2019) en Kraai (2021). Niedekker ontving in 2021 de VUB Luc Bucquoye-prijs voor eigenzinnige literatuur. Zijn meest recente roman Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost werd bekroond met de F. Bordewijk-prijs en staat op de shortlist van de Boekenbon Literatuurprijs, de Libris Literatuur Prijs 2023 en de Confituur Boekhandelsprijs.

136 pages, Paperback

First published January 1, 2023

About the author

Van Donald Niedekker verscheen in 2014 de roman Als een tijger, als een slak, geschreven vanuit het perspectief van een gedicht. Zijn ontwrichtende ballet Oksana, stond in 2017 op de shortlist van de Fintro Literatuurprijs (de voormalige Gouden Uil). In 2018 verscheen de reisroman Wolken &c., in 2019 gevolgd door het baldadige Zo zie je alles, die op de longlist van de Boekenbon Literatuurprijs stond. Niedekker ontving in 2021 de Brusselse VUB Luc Bucquoye Prijs voor eigenzinnige literatuur. Zijn meest recente roman Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost werd bekroond met de F. Bordewijk-prijs en stond op de shortlist van de Boekenbon Literatuurprijs, de Libris Literatuur Prijs 2023 en de Confituur Boekhandelsprijs.

Reviews

[Feline · Rating 4 out of 5]

"Mist. Mist en stilte. Langzaam krijgt de hemel kleur, krijgt het stille wit een tekening in wit, een rimpeling waarin in de plooien het wit oplost en een zuiver lichtblauw verschijnt, lichter blauw kan blauw niet zijn en toch is dit blauw op z'n breekbaarst ook het blauw op z'n blauwst, het blauw van een broos begin, een stil begin. Het roze in de wollige wolkengolfjes is nog dunner, een ademtocht die vervliegt. Ergens in de mist waar die nog niet is gebroken roept een roofvogel. De langzaamheid duurt voort. In de trage kleuren, in de langgerekte kreten van een buizerd. Een ochtend die ochtend wil blijven. Een ochtend die de rest van de dag als een amper herinnerde droom in je blijft zingen, zacht en ver weg."

[Tessa Kerre · Rating 4 out of 5]

129 ochtenden lang zorgde Donald Niedekker ervoor dat ik de ochtend nog meer apprecieerde, intenser naar de lucht keek, naar de wolken, luisterde naar de vogels en naar deze speurde in de lucht. Ik hoop dat ik het zal blijven doen. Dat ik die kleine poëtische ochtenden voor altijd bij me kan dragen. Ik leg dit boekje niet ver weg.

[Esther · Rating 4 out of 5]

Een mooi boek, om traag te lezen. Eigenlijk elke ochtend een stukje. Wanneer je te veel in één keer leest, kan het een beetje saai worden.

[Imre Bertelsen · Rating 4 out of 5]

“Dat is kennis, nu is er de maan van waterstof die zich langzaam, langzaam als een tragische held van het toneel verwijdert met medeneming van zijn geheim. De dag begint en iets wezenlijks is ontglipt.”

Een prachtig rustiek en poëtisch boekje. Maandenlang heb ik iedere week een paar van Donald Niedekkers ‘berichten’ gelezen. Ik ben allesbehalve een ochtendmens, maar heb de vroege morgen hierdoor wel beter kunnen waarderen. Als dagdeel waarin de wereld langzaam ontwaakt, de kwetterende vogels de overhand hebben en als je goed kijkt, zie je de wereld om je heen langzaam veranderen.

De stijl is zo minutieus dat je elke zin nauwkeurig tot je moet nemen. Daarom is het hier ook de kunst om niet meer dan twee a drie berichten per keer te lezen. Zo blijft lezen in dit boekje iedere dag als het ware een cadeautje aan jezelf en een heerlijke zen-manier om in de juiste mindset te komen.

Na dit boek en het nog betere Waarachtige beschrijvingen uit de Permafrost kijk ik uit naar de volgende boekjes van Niedekker, bijvoorbeeld het boekje over rouw dat later deze zomer uitkomt.

“Het is geen droomtoestand, eerder het tegendeel, het is een intensieve aanwezigheid waarin talloze deuren en luiken in je openstaan, ook naar je geheugen, terwijl een paar gangbare, praktische gesloten zijn. Afwezig werd je genoemd, maar in feite was je alerter dan wie dan ook, zij het op een andere golflengte.”

[Bart Van Thuyne · Rating 4 out of 5]

Poëtisch pareltje.

[Anne Bergsma · Rating 4 out of 5]

Dit boekje bevat mooie, niet sentimentele natuurobservaties. Een mooie, optimistische tegenhanger van De Avonden. Hoe een moeder inspireerde tot doorleefde matineuze momenten door het jaar heen.

[Olivier · Rating 3 out of 5]

3,5 / Prettig om de ochtend met enkele stukjes te beginnen.

Een stralende zomermorgen. Als ik eerlijk ben vind ik die maar saai. Een stralend blauwe lucht, egaal, onbeweeglijk. Nergens een zweem van een vermoeden, van een net niet noemen. Het is wat het is. Een soort pop art maar zonder de ironie van kunst die pretendeert één op één weer te geven wat er is. De vogelgeluiden zijn een schelle kakofonie zonder karakteristieke loopjes, melodieën of trillers. Zeg, een Jackson Pollock. De kraaien zitten doodstil op hun paaltjes. De wei lijkt stiller dan ooit. Maar op de scherpe punt van een rietblad zit een slak. Waar wil hij heen? Ook deze morgen heeft zijn vraag en zijn drama. - pag 88

[Michel Schynkel · Rating 4 out of 5]

Bijzonder mooi uitgegeven boekje, eentje dat je alleen al om die reden wil koesteren. Meer dan een jaar lang – van herfst tot herfst – doet Donald Niedekker verslag van zijn ochtenden. Hij observeert vanuit zijn huis zijn tuin en de weilanden en het bos daarachter; beschrijft het licht (of de afwezigheid daarvan), de planten, de bomen, de dieren, de maan, de wolken,… Er gebeurt niet veel in dit boekje en tegelijk gebeurt er ontzaglijk veel. Zelf blijft hij grotendeels afwezig in de weergave van deze ochtenden, dit is meer een logboek dan een dagboek. Maar hij is wel diegene die de beelden selecteert, het is door zijn ogen dat we kijken. En op deze manier verschijnt de auteur toch weer in beeld. Heel soms laat hij zich verleiden tot een sentiment, deelt hij iets van zijn dagelijks bezigheden met ons (tai chi, het reciteren van gedichten, …) of noteert hij een reflectie. ‘Het gedicht ontleent zijn kracht en bestaansrecht aan zijn compactheid en verleidt met zijn onuitputtelijke potentie. Elk gedicht is eenmalig. Alsof de taal voor dat ene gedicht is uitgevonden. Ochtenden getuigen dag voor dag van deze eenmaligheid. Het precaire moment van het ontstaan.’
Dit boekje is vrij dun, de observaties beknopt. Ik dacht: dit ga ik even snel tussendoor lezen. Maar dat bleek een misvatting. De taal van Niedekker is poëtisch en noopt tot slow reading. Je kan er niet snel doorheen. Pas toen ik de stukjes luidop begon te lezen – en mijn leestempo automatisch zakte – drong ik er echt in door. Halverwege diende ik plots te denken aan een kortverhaal van de Latijns-Amerikaanse auteur Eduardo Galeano dat me steeds is bijgebleven. Een vader beklimt met zijn zoon een hoge berg. Daarachter ligt de zee, die de jongen nog nooit gezien heeft. Wanneer ze na een lange klim eindelijk boven staan, komt de jongen ogen tekort. Hij vindt geen woorden voor wat hij ziet. Het eerste wat hij tegen zijn vader zegt is: help me kijken.
En dat is precies wat Niedekker doet. Hij helpt ons kijken. Soms worden de beschrijvingen van al die ochtenden – voor ons die door het leven jagen – wat eentonig, maar dan zegt hij: niet te snel, kijk nou eens goed. En zie. Wat zien is iets anders dan kijken.
Aanbevelenswaardig.

[Margot Derycke · Rating 3 out of 5]

Waarom ik meer van januari ben gaan houden:

Het is stil en het is zondag en het is januari. Het zal dag worden, een grijze, gewone, rustige januaridag halverwege de maand. Het drama wordt bewaard voor februari, maart. Alles is in rust, wat de krantenkoppen ook beweren. Januari is een lang uitslapen na december. Laat het grijs zijn, laat het saai zijn. Laat de kraaien krassen en de ganzen gakken. Met het ouder worden begin ik januari meer te waarderen. Het kalme leven zoals het op een dorpsplein onder kastanjes, linden of platanen voorbijgaat. Januari mag als zo'n pleintje in het jaar liggen.

Je zou bijna verlangen naar zo'n saaie maand, toch? Niedekker boft natuurlijk ook dat hij kan opstaan wanneer z'n ogen zich spontaan openen. Hij hoeft geen koud water in zijn gezicht te kletsen om wakker te worden, maar stapt naar buiten en kijkt. Rekt zich uit op het ritme van de vogels, in een tuin met zicht op weilanden en in de verte de duinen.
Beste Niedekker, mocht dat op den duur toch een beetje eenzaam worden, laat maar weten. Ik wil dat ook wel eens een weekje. De Tai Chi-oefeningen en het reciteren van gedichten laat ik aan jou.

[Inge Maes · Rating 5 out of 5]

Wat een prachtige poëtische bundel. Elke ochtend beschrijft de auteur de wolkenlucht en de natuur die hem omringt. Vanuit mijn eigen herinneringen en de mooie omschrijvingen, zie ik elke ochtend voor mij tevoorschijn komen. Elke keer beleef ik de rust en de magie van het moment.

Elke nieuwe ochtend die zich voortaan voordoet, geniet ik nu nog meer van datgene wat zich aandient. Ik zie nog zoveel meer schakeringen in kleuren, licht en donker. Dan besef je opnieuw hoe divers en mooi elke dag begint, hoe eentonig grijs en regenachtig het de laatste maanden ook lijkt. Er zit meer kleur en meer beweging in het weer en in de natuur dan je vaak denkt, omdat je er de tijd niet meer voor neemt om te kijken en om stil te staan. De auteur brengt dit vermogen terug.

Het is een ongelooflijke rijkdom als je zoveel woordenschat ter beschikking hebt om dat, wat voor velen saai en eentonig lijkt, met zoveel variatie en afwisseling te beschrijven. Als je dat kan, dan ben je voor mij een grote kunstenaar, een groot woorden-virtuoos.

Wat zo vanzelfsprekend lijkt, wordt opnieuw een wonder.

[Carolien · Rating 4 out of 5]

De ochtenden van Niedekker lijken in de herfst en winter puntiger en introverter dan in de lente en zomer. Vanwege het introspectieve karakter van die jaargetijden? Wellicht. In de warme seizoenen schrijft Niedekker naar mijn idee meer verhalend en verklarend. Hij kleurt zichzelf een beetje in.

Mijn goede voornemen om elke ochtend een bericht te lezen, mislukte al na enkele bladzijden. Ik vloog er doorheen. Het zijn dan ook opvallend knappe miniscule natuurbeschrijvingen. Een feestje voor de ochtendmens.

[Lezers van bibliotheek de Priool · Rating 5 out of 5]

Dit boek in drie woorden: prachtig, poëtisch, schilderachtig.
Het geeft woorden aan de ochtend zoals je die soms ervaart als je open staat en tijd hebt voor de natuur in de morgenstond.
Review door een lezer van bibliotheek 'de Priool' - Bocholt

[Henneke Wateringen · Rating 4 out of 5]

Mooie dagelijks mooie momentjes om de dag mee te beginnen. Een meditatie moment.

[Katrin · Rating 3 out of 5]

***(*)

[Loes · Rating 2 out of 5]

Deze man doet elke ochtend tai-chi en reciteert dan ook poëzie. Goed voor hem!

[Sara Decoene · Rating 3 out of 5]

3.5

[Tom De Proft · Rating 4 out of 5]

Mooie en rake bedenkingen over en beschrijvingen van de seizoenen

[Noam · Rating 5 out of 5]

De laatste ochtend van het jaar. De kat maakte ons al om zes uur wakker. Hij is nog steeds niet gewend aan de wintertijd. Buiten is het muisstil. De zon schuilt achter slierten wolken, alsof ze haar gezicht niet durft te laten zien. De kat klimt zo hoog mogelijk in alle bomen in de tuin, nu dat het dit jaar nog kan. De natuur houdt zijn adem in, verwachtingsvol. Ik lees vanochtend ‘Ochtenden’ van Donald Niedekker uit. Een wonderschoon boek met 129 beschrijvingen van een ochtend. De teksten zijn kort en verschillend: steeds één alinea, met soms korte en soms langere zinnen. De woorden zijn met veelzeggende precisie gekozen. Ze klinken als muziek. Ze zien eruit als een schilderij. Is dit proza? Is dit poëzie? Ik weet dat Bert Schierbeek veel prozagedichten schreef die hij zelf "proëzie" noemde. Misschien is dit het. Elk woord, elke zin, verdienen aandacht. Ik wil ze onthouden, een plek geven in mij. ‘Soms is de ochtend een eiland en maakt hij van ons eilandbewoners’ (p.23). Een boek om langzaam te lezen. Ik heb de tijd hiervoor genomen, las elke ochtend een paar pagina’s. Nog beter zou zijn wellicht om niet meer dan 1 pagina per dag te lezen. Soms staat onderaan de pagina in kleine letters wanneer de tekst geschreven is: ‘eind april’, ‘3 augustus’, enz. Nog beter zou zijn wellicht de teksten te lezen wanneer ze ook geschreven werden. Dan zou je ze nog beter tot je kunnen nemen, in je hart sluiten. Het raakte me dat Niedekker dit boek ter nagedachtenis schreef aan zijn moeder en ‘haar aanstekelijke vermogen de ochtend met heel haar hart en ziel te begroeten’. Als je de ochtend aandacht geeft, groeit de rest van je dag anders, opmerkzaam. Sinds ik dit boek begon te lezen sta ik anders op: Ik kijk om me heen, spits mijn oren, ruik de geuren en adem de ochtend in. Ik begroet de ochtend belangstellend. Dankjewel, Donald Niedekker!

[Eveline Notermans · Rating 4 out of 5]

“Ik ben in vereniging. Precies zo zou ik het omschrijven, in vereniging. Dat eerst, en dan misschien waarmee. Met de ochtend? Met de intrede van de herfst? Mijn ademhaling, mijn blik, wat zich voordoet, we zijn in vereniging.”

Het is een herkenbaar en ontroerend gevoel dat ik nastreef maar niet kan afdwingen, en raakt daarom zo denk ik. Het is een gemis en thuiskomen tegelijkertijd.