Цісар Америки. Велика втеча з Галичини

by Martin Pollack, Мартін Поллак, Люба-Параскевія Стринадюк (Translator)

Порубіжжя ХІХ–ХХ століть: із Галичини (сучасної території України і Польщі) за океан лине багатотисячний потік заробітчан і переселенців, готових втілювати американську мрію. Українці-«русини», поляки, євреї тікають від злиднів у найбіднішій коронній землі Габсбурзької монархії, від погромів, насилля і голоду, сподіваючись на милість заокеанського цісаря Америки. У країну можливостей їх відправляють численні агенти, торговці людьми, крутії й організовані злочинці, які не соромляться наживатися на чужій біді. Мартін Поллак розповідає про соціальну катастрофу «звичайних» біженців, яка навіть через сто років наздоганяє Європу та Україну. Книжку було відзначено Премією європейського порозуміння Ляйпцизького книжкового ярмарку 2011.

Genres: Nonfiction, History, Journalism, Society, Politics, Poland, Ukraine

272 pages, Hardcover

First published January 1, 2010

About the author

Martin Pollack was an Austrian journalist, book author, translator, Slavist and historian. "One of Austria's most distinguished public intellectuals", Pollack propagated a fact-based truth and reconciliation in Austria for WWII crimes, which he saw as lacking in public discourse. Born into a family of devout Nazi supporters and war criminals at the end of World War II, Pollack managed to free himself from the beliefs of his family by way of his secondary schooling in the late 1950s in Salzburg.

Reviews

[Kuszma · Rating 5 out of 5]

Ez a könyv egyfelől Galíciáról, a Monarchia bűzös alfeléről szól. Mert bizony mondom, Ferenc Jóska áldott uralma alatt is volt gond elég, és ezen gondok jelentős része épp a fenn említett tartományban koncentrálódott: elképzelhetetlen szegénység, tudatlanság, korrupció, kolera, no és persze az elmaradhatatlan feszültségek a különböző nemzetiségek, ruszinok, szlovákok és zsidók között. Ezekből a dantei körülményekből naná, hogy tömegek akartak kilépni - álmuk a távoli Ámerika, ahol a házak bizonnyal hotdogkifliből és húspogácsából készülnek.

Mert ez a könyv másfelől a kivándorlásról szól: azoknak állít emléket, akik ki akartak lépni sorsuk kétségbeejtő reménytelenségéből. És mellesleg azokról is szól, akik ebből a vágyból akartak meggazdagodni. Mert bizony még a szegények zsírján is vígan el lehet parazitáskodni, így hát a kivándorlásra is komplett iparág épült: ügynökök, zugügyvédek, pénzéhes hivatalnokok, lánykereskedők hada, akik mást se akartak, mint a szegény parasztról lehúzni az utolsó bőrt is, és csak úgy ereszteni fel Hamburgban egy gőzös nyomorult, levegőtlen bendejébe. A paraszt pedig szerencsésnek is mondhatta magát, ha egyáltalán hajóra került, mert rosszabb is történhetett volna vele.

A nyomor szüli a nyomort. Mert a földtelen, írástudatlan, műveletlen földtúró, akinek utolsó tehene éhen pusztult a télen, semmit sem tudott arról a világról, ami a falu határán túl terült el, és nem is volt veszítenivalója. Simán elhitte a fejpénzért dolgozó kivándorlási ügynöknek akár azt is, hogy "Rozáliában" (Brazíliában) annyi szántót kap ingyen, amennyit egy nap alatt se tud bejárni, és intelligens majmok lesznek a rabszolgái. És nem más várja tárt karokkal, mint Rudolf herceg, aki nem is lett öngyilkos, hanem Ámerikában császár, és imádott ruszin parasztjait minden földi jóval csábítgatja. A valóság ezzel szemben pedig egy terméketlen mocsár volt, vagy egy kávéültetvény, ahol rabszolgaként dolgoztatták, no meg a sárgaláz, ami egy év alatt végzett vele. A lánya pedig, akit szintúgy egy jobb élet, egy jó házasság ígérete késztetett távozásra, valószínűleg egy riói bordélyban találta magát.

Külön ironikus, hogy ennek az exodusnak az áldozatai nagy számban a zsidók voltak, hisz ők a helyi törvények értelmében földet nem birtokolhattak, ezért házaló kereskedőként és kisiparosként először érezték meg a válságokat. És nyilván a szaporodó pogromok is könnyen elültették a fejükben a gondolatot, hogy innen bizony menni kell. Ugyanakkor a rajtuk élősködők között is számos izraelita akadt, amit az erősödő antiszemitizmus beépített az érvrendszerébe - és ez még több pogromhoz vezetett, ami tovább gyorsította a kivándorlást, amitől tovább nőtt azok száma, akik a kivándorlókon élősködtek... És így tovább. Ennek az ördögi körnek csak az első világháború vetett véget, ami felszámolta a Monarchiát, és egészen új, addig nem látott pokolnak ágyazott meg. De az egy másik történet.

[Adam Znasik · Rating 4 out of 5]

O tejto knižke by som rád dve veci. Vlastne tri.
Prvá - paralela utekania a ekonomickej migrácie našich predkov a dnešných utečencov - dá sa na tom mnohé pochopiť a z pohľadu druhej strany, vrátane "zničenia kultúry", ktorú napríklad Slováci priniesli do USA

Druhá - je to asi sto rokov a celkom sme sa pohli. Od ovcomrdných analfabetov k svojstojným kritikom Európskej únie

Tretia - v knihe je jedna kapitola, ktorá sa venuje krátkodobému záchvatu, že netreba emigrovať do USA, ale radšej do Ruska. Kým v USA to síce nebol med lízať, emigrácia k slovanským bratom dopadla ešte lepšie. Po čudesných kampaniach z ruskej strany tam prišlo pár tisíc emigrantov za svetlejšími zajtrajškami. Dostali hovno, zobrali im aj to, čo mali a ich značná časť sa niekde postrácala. Vrelo odporúčam aj dnešným panslavským pandravám, aj na lístok prispejem.

[Inna · Rating 4 out of 5]

Книга - однозначно не те, чого я очікувала. Думала, що люди, що емігрували в кінці ХІХ ст. з Галичини в Америку (ну, добре, не вони, а їхні нащадки), поділяться історіями чому і як, але все виявилося набагато цікавіше. Ті махінації і злочини, масштабність афер відкрили досі невідому мені сторінку історії Галичині до Першої світової.

Умовний 1888 рік. Ви з маленького селища на Галичині. Живете бідно, роботи нема, родину необхідно годувати. Ви неодноразово чули про золоті гори, які чекають на емігрантів в Америці. Про це розповідають всі навколо: і ті, хто був там і повернувся, і їхні родичі, що отримують звістки з-за кордону, і шинкарі, і працівники залізниці…Тож ви наважуєтеся. Їдете до міста Освенцим (не 1940-ві, а 1888-ий, не забули?), там не складно знайти представників «Гамбурзької еміграційної агенції» і придбати у них квиток на корабель, що відвезе вас до вашої мрії…
О, звісно, не складно, тому що, на вокзалі вас вже чекатимуть вербувальники, головне завдання яких – подбати про те, щоб ви не тільки купили квиток саме у них, а й взагалі стягнути з вас якомога більше коштів послуги агентів, на зачіску, яку потрібно для поїздки в Америки, на одяг, без якого нема навіть сенсу туди пливти, на проживання в готелі до відплиття (в готелі, звісно, про це нічого не знають) і т.д. Масштаби афер неймовірні, серед судноплавних компаній – величезна конкуренція, а ви маєте всі шанси одразу розпрощатися з усіма заощадженнями, ще навіть не допливши до землі, яку вважаєте посипаною золотим піском. Якщо відмовитеся – вас поб’ють чи закриють десь без харчів, Так, зараз би таке просто аферою не назвали)

Ще у книзі про:
- торгівлю дівчатами з Галичини («Ось як польський власник борделю пише до свого спільника в Буенос-Айресі: «Чекай на дюжину срібних ложок». Вродливі, дозрілі дівчата мовою торговців звуться «срібними ложками», «мотками шовку» або «килимами зі Смирни». Не таких гарних називають «борошном»),
- нашу ілюзію заможного життя в часи Австро-Угорської імперії (“Під австрійцями галицька економіка зазнає драматичного занепаду: продукцію місцевих підприємств витісняють конкуренти з економічно краще розвинених регіонів Австрії; фатальну роль у цьому відіграє залізниця з Відня до Кракова, що проходить через Освенцим.”)
- галицькі злидні («У понятті янгелотвориці ідеться не про жінку, яка нелегально робить аборт, а про таку, яка бере чужих дітей нібито на догляд, аби насправді якомога швидше звести їх зі світу…Янгелотворення не так легко викорінити, воно нерозривно пов’язане з галицькими злиднями, які обсіли як євреїв, так і русинів»)
- неочікуваний Освенцим («Освенцим. Аушвіц. Переважна частина населення – євреї. Вони називають своє місто Ошпіцин»)
- те, як українці відкривають для себе все нові і нові землі («Перші два українці приїжджають до Канади начебто у 1891 році. Родом вони з села Небилів, що неподалік від повітового містечка Калуш, і звуться Іван Філліпів та Василь Єленяк».)
- холеру і антисанітацію середньої палуби кораблів, де перевозили людей в ті часи.

Я готова читати у Поллака все! Він завжди знаходить, чим мене здивувати.

п.с. Назва розшифрована в тексті і коли це стається ти не знаєш, засмучуватися тобі чи сміятися. Ну, я сміялася.

п.п.с. Під фотографіями в книзі історика явно потрібні підписи!

[Martin Dubéci · Rating 5 out of 5]

V obci Stare Stawy pri Osvienčime zadržala polícia štyroch Slovákov. Najprv zaryto mlčali, ale po pár štuchancoch sa priznali. Mladí muži utekali zo Spiša cez Hamburg do Ameriky. Na noc mužov zadržali, no zrejme vďaka úplatku sa im podarilo ujsť. Za pár dní už boli v Amerike. Písal sa rok 1888, doba, kedy značná časť našich predkov spadala do dnes desivo znejúcej skupiny – ekonomickí migranti.

Kniha Martina Pollacka Americký cisár opisuje príbehy migrácie z a skrz Halič v druhej polovici 19. storočia. Každý, kto zachytil aspoň zlomok správ o súčasnej utečeneckej kríze si pri čítaní tejto knihy bude dookola opakovať: “Toto poznám, toto som už videl.” Opakujúce sa príbehy migrácie, bez ohľadu na etnikum, náboženstvo a geografiu sú až banálne samozrejmým pozorovaním.

Halič, územie rozprestierajúce sa od Krakowa po Ľvov na dnešnej Ukrajine, bolo najchudobnejším teritóriom rakúsko-uhorskej monarchie. Primitívne poľnohospodárstvo, mizerné životné podmienky, negramotnosť a kraj nedotknutý industrializáciou. Medzi chudobou a hladomorom stálo jedine ako-také počasie. Jeden zlý rok a prišiel hlad.

Kraj bol taktiež domovom veľkej židovskej komunity, najväčšej v monarchii. Spolu s pribúdajúcimi židmi utekajúcimi pred anti-semitskými pogromami v susednom Rusku, napätie medzi kresťanmi a židmi v Haliči stúpalo. Podľa rôznych odhadov emigrovali z Haliče dva až tri milióny ľudí, väčšinou do Spojených štátov. Prevažne mladí muži, ktorí nechali doma rodiny, aby pre ne čosi zarobili, či preskúmali novú krajinu prv než presťahujú celú rodinu.

Ľahký terč

Ekonomická migrácia či rovno útek pred pogromami so sebou nesie jednu základnú vec. Utekajú zraniteľní a vykorisťovateľní. Takí, čo predali svoj majetok, nemajú veľa možností na výber a idú do neznámeho. Ideálny terč všetkých foriem vykorisťovania. V Americkom cisárovi je toto vykorisťovanie vykreslené prostredníctvom monster procesu s obchodníkmi s ľudmi – sprostredkovateľov emigrácie, do ktorého sa miestne úrady museli pustiť po tom, čo sa situácia stala neudržateľnou.



V procese je obsiahnuté všetko: falošné sľuby o vysnenom živote v Amerike, predražené ceny lístkov na zaoceánske parníky, ale tiež odkupovanie majetku sedliakov pod cenu, únosy mladých dievčat na prostitúciu a uplácanie úradníkov, ktorí to všetko tolerovali. Obrovská sieť dohadzovačov od hamburského prístavu po posledný štetl na poľsko-ukrajinskom vidieku.

Podobnosti nekončia. Obyvatelia Hamburgu, odkiaľ vyrážali parníky na cestu do Ameriky, pozerali na utečencov cez prsty a snažili sa ich držať v odľahlých častiach mesta. Po príchode do Spojených štátov ich čakalo postavenie treťotriednych ľudí, najťažšia robota a zlé životné podmienky. Slovanov považujú za nekultivovaných lenivcov, ktorí prinesú len problémy.

Niektorí sa vrátili a za nasporené si postavili domy a nakúpili majetky. Na dedinách ich volajú, niekde až doteraz amerikáni. Niektorí ostali a dnes sú asimilovaní krajania, ktorých občas navštívi v Pittsburghu či Ohiu náš minister.

Chceli sme to inak

Pokusy o medzinárodný režim manažaovania migrácie vznikli, aj preto, lebo tieto príbehy sa neustále opakovali. Utečenci, boli prví. Po druhej svetovej vojne narástol ich počet do obludných rozmerov, s miliónmi ľudí zblúdilými naprieč Európou. Na pozadí bol určite humanistický záujem, štáty chceli v prvom rade poriadok, systematický presun a minimalizáciu negatívnych dopadov. Dnes sa vysoký komisár OSN pre utečencov v rôznych formách stará približne o 50 miliónov z nich. Väčšinou v provizórnych táboroch, vnútorne vysídlených, alebo v susedstve svojich krajiín.

Kým pri utečencoch ešte stále existuje záujem hľadať spôsoby ich ochrany, pri ekonomických migrantoch, je to divokejšie. Podľa IOM žilo tento rok mimo svoju krajinu narodenia 244 miliónov ľudí. Nebavíme sa však len o ľuďoch, ktorí cestujú za prácou na “globálny Sever”. Migrácia v rámci rozvíjajúcich sa krajín naberá každým rokom na obrátkach. Dnes, rovnako ako v časoch Amerického cisára, patria k tým najzraniteľnejším. Medzinárodné organizácie opakovane hovoria o porušovaní sociálnych práv, či extrémnych pracovných podmienkach.

Nezáujem o osudy cudzích, z vonku, asi nie je nezvyčajný. Hranice našej empatie sú obmedzené a migranti boli a sú najďalej. Mierne prekvapivé je, ako silácky sa k tejto téme staviame my Slováci. To na ktorom konci migračnej rovnice sa náchádzame záleží od uhla pohľadu.

Príliš odvážna debata o migrácii

Slovenská ekonomická migrácia neskončila v 19. storočí. Aj dnes desaťtisíce Slovákov vycestuje do Veľkej Británie. Pekné domy a lepšie autá objavujúce sa na východe Slovenska sú často výsledkom rokov driny na Ostrovoch. Hovoria o nás ako o pekných a pracovitých? Stačí si pozrieť debatu okolo referenda o vystúpení UK z Únie. Aké sú skúsnosti a pocit z práce? Stačí sa opýtať navrátilcov. Nie sú to len ružové príbehy.

Z referenda, ktoré malo byť jednoduchá záležitosť, ktorú vyriešia ekonomické a bezpečnostné argumenty v prospech zotrvania, sa spustila kampaň, kde hlavnú rolu hrá strach z imigrácie, hlavne východoeurópskej. Pre krajinu ako Slovensko, kde ešte zrejme dlho bude nezamestnanosť problém, je pozeranie sa na migráciou optikou znechutenej prijímacej krajiny veľmi krátkozraké.

Reportáž o chudobe

Argument “však naši dedovia zažili to isté” mi je síce blízky, no neverím v jeho širší dopad na verejnú debatu. V krajine, kde proti príchodu utečencov protestujú slovenskí ekomomickí migranti zo Švajčiarska a hlavným odporcom migrácie, nemeckých prime-timeových rozmerov, je sám ekonomický migrant. “Nemali šťastie, môžu si zato sami, nie je to môj problém.”

Kniha nie je o migrácii, ale hlavne o chudobe. Telesné schránky a charaktery lámajúcej chudoby, ktorá núti ľudí k úteku a umožňuje zneužívanie zo strany tých, čo majú viac. Najbrutálnejšia pasáž v knihe nesúvisí so životom na ceste, či v Štátoch, ale doma. Mladé ženy, ktoré nevládali vychovávať ďalších potomkov išli za stvoriteľkami anjelov. Nevykonávali ilegálne potraty, ženy nechali čerstvo narodené deti u “stvoriteliek”, a tie ich nechali zmiznúť. Najčastejšie ich nechali proste vyhladovať. Keď sa úradom začnú zdať miznúci novorodenci podozriví, odhalia probém obludných rozmerov.


Nerobili to zvlčilí barbari, ale naši predkovia. Vyrastajúci v tej istej kultúre, v tej istej “civilizácii”. S tým rozdielom, že ich materiálne podmienky dohnali k zúfalstvu.

Pred niekoľkými týždňami som počúval rozhlasovú debatu splnomocnenca vlády pre rómske komunity s poslancom NR SR a samozvaným križiakom Krajniakom. Hovoril niečo o tom, že rómska chudoba, správanie a osady sú výsledkom kultúry Rómov, ktorú bude ťažko meniť. Spomenul som si na stvoriteľky.

Vo svojom jadre sú ľudia rovnakí, bez ohľadu na etnikum či náboženstvo. Všetci sú schopní neuveriteľne dobrých vecí, rovnako ako nekonečné zlých. Platilo to pred 140 rokmi v Haliči a platí to aj dnes, tu a teraz. To, čo dokážeme ovplyvniť, je miera problémov a utrpenia, ktorú okolo seba dopustíme. Môžeme sa tváriť, že to nevidíme, že sa nás to netýka, tak ako doteraz, alebo naopak, môžeme sa to pokúsiť riešit. Pozitívne precedensy existujú. V žiadnom prípade si však nenechajme nahovoriť, že utečenci a migranti sú ľudia kultúrne a či etnicky predurčení na tento osud. Boli to aj naši dedovia, môžu to byť naše deti.

[Maria Zayats · Rating 5 out of 5]

В моєму рідному селі на Львівщині, жила жінка, яку кликали скажімо Ганнуся, за прізвиськом Американова. Недавно, баба Марія розповіла, що називали її так, бо вона позичила грошей якомусь Івану на виїзд до Америки, а він їй їх ніколи не повернув, і сам не повернувся. В селі ж бо, як відомо, «одним одна історія».

Ця книга допомогла багато речей скласти в цілісну картину, а також привідкрила завісу до складної історії галицької еміграції. Велике спасибі авторові за цю його зацікавленість, і за обережність та коректність в описуванні складного.
Для мене книга ще й висвітлила проблему непроговореності, часто дуже трагічних сторінок з життя емігрантів, а також показала, що навіть через 130 років, деякі історії «успіху» звучать не дуже вже й інакше, аніж тоді. Багато речей, будучи родом з Галичини, я чула вперше, і була здивована з того, що ніхто про це серед людей не розповідав. Та зрештою, як відомо, це не єдина непроговорена у нас тема, а в змаганні з мовчання про складне минуле, ми не одному носа втремо. Тим то й шкода, матеріалу вдосталь.

[Darka · Rating 4 out of 5]

Мартін Поллак добре пише, це я давно знаю, переконалася і в цій книжці. тут він нам розкриє трагедію еміграційних процесів з Галичини наприкінці 19 ст. злидні, безробіття, корупція, безземелля, відсутність перспектив гнали людей у далекі краї, про які так солодко співали еміграційні агенти.

бути мігрантом невесело, а бути неписьменним селянином, який витрачає на квиток до омріяного ельдорадо важко зароблені гроші, ще гірше. Поллак детально показує нам усі схеми обману, як мігрантів дурили, як виманювали останні копійки, як ставилася що до тієї худоби.

цікаво, що охоплені різні напрямки міграції: Америка, Канада, Бразилія, Росія... багато людей їхало, проте багато й поверталося. хтось намагався осісти назавжди, хтось ставав заробітчанином, хтось потрапляв у рабство і лише мріяв про дім.

[Віта · Rating 5 out of 5]

"Цісар Америки" - це інший погляд на Австро-Угорську Галичину кінця 19 ст. Це не про розвій національної культури, зведення архітектурних шедеврів та проведення вишуканих літературно-мистецьких і музичних вечорів у Львові чи Коломиї. Це розвідка про Галичину як найбідніший регіон коронних земель, населений збідованими, неписьменними селянами, які з голоду і відчаю вірять у байки про землю обітованну. Спершу це Америка, де золото розкидано повсюди, слід тільки зігнутися і підняти. Згодом - Бразилія, в якій достатньо землі на всіх, а важку роботу виконують замість людей мавпи. І ще до Бразилії можна дістатися через... Росію. Власне, можна і в  самій Росії залишитися, адже тамтешніх селян повбивали за їхні лінощі і цар з розпростертими обіймами чекає на працьовитих галичан, віддає їм майно винищених ледацюг та вигнаних євреїв з реманентом, майстернями і навіть перинами.

Якими тільки байками й методами, часто насильницькими, не підтримують масову еміграцію з Галичини зацікавлені в цьому агенти корабельних компаній, широка мережа вербувальників і навіть поліція й офіційні посадовці австрійської влади, а також торговці жінками, які мають величезний фінансовий зиск за рахунок галицьких злиднів. Книжка-шок, після якої романтичний образ 'бабусі Австрії' значно блякне, якось більше розумієш Франка, який 'носився' з тими затурканими і збідованими селянами і тяжів до соціалізму. Проти фактів, як відомо, не "попреш", тож Поллаку з його архівно-статистичними розворотами  хоч-не-хоч, але віриш -  і водночас проводиш ревізію свого бачення "золотого віку" Галичини, як-от зауважуєш зворотній бік промислового розвитку краю: праця робітників на нафтових підприємствах в нелюдських умовах, без жодних засобів безпеки, де нещасні та летальні випадки - звична річ, тривалість робочого дня ненормальна, а на 450 працівників припадає 38 шинків, як у Слободі Рунгурській біля Коломиї. У той же час у Печеніжині 'відомий першопроходець галицької газової індустрії" Станіслав Щепановський будує найбільший у Галичині нафтоперегінний завод та у своїй книзі "Галицькі злидні у цифрах і програма активного розвитку економіки краю" розмірковує: "Для націй, які не чекають на провіщеного месію, а власними зусиллями намагаються виборсатися зі злиднів, є тільки один шлях - шлях одночасної економічної, соціальної та духовної трансформації". Ага, трансформації хіба що у шинку, судячи з тодішніх сільких реалій. Не книга, а суцільна туга, але чіпляє дуже

[Chik67 · Rating 4 out of 5]

Siamo alla fine dell'Ottocento, primi del Novecento. La Galizia è una regione periferica del grande impero austroungarico. E se non sapete dov'è vi basti sapere che gran parte della storia è ambientata tra Osviecim, che voi conoscete come Auschwitz, e Leopoli, di cui quotidianamente sentite parlare come L'viv. Città che nel Novecento hanno cambiato nome, padrone e bandiera nazionale un cospicuo numero di volte: la Galizia, con tale nome, non esiste più se non come area geografica.

Paese povero, poverissimo. Scosso delle lotte tra poveri che mettono contro i poveri contadini galiziani e gli altrettanto poveri commercianti ebrei, sotto lo sguardo della polizia dell'impero, pochi chilometri più in là, a Est, della polizia zarista e pochi chilometri più in là, a NordOvest della polizia prussiana.

In queste campagne matura un sogno; andare in America a fare fortuna. Ma mica matura per caso. Matura perché le campagne vengono battute da trafficanti che convincono i poveri galiziani che esiste un paradiso a portata di mano. Be', non proprio a portata di mano. Basta dare tutti i soldi al trafficante e il viaggio via nave è assicurato. In realtà, spesso, è una truffa, i soldi vengono intascati, il migrante spogliato di ogni suo avere, il biglietto va ricomprato, magari dopo mesi in cui si vive in una baracca cercando di procacciarsi nuovo denaro in qualche modo, il viaggio è in condizioni pietose che a volte costano la vita, la polizia è corrotta e aiuta i trafficanti, le autorità di frontiera americane cercano di respingerne il più possibile, la vita in America (oppure in Argentina) è caratterizzata dallo sfruttamento e dalla stessa povertà che lasciano, tant'è che alcuni tornano indietro perché tra le due almeno fare una vita miserabile nel posto che si conosce meglio.

Ora cambiate Galizia con Nigeria o Senegal, Oswiecim e il porto di Amburgo con la Libia, l'America con l'Italia o la Grecia o la Spagna e un pungente sospetto di deja vu farà capolino.

Aggiungete qualche politico che fa fortuna tuonando contro la migrazione illegale, i conflitti tra poveri che cercano di lucrare sulla miseria altrui, aggiungete una spruzzata di antisemitismo e capirete che l'impasto è pronto.

I più avveduti in questa storia noteranno anche che l'enorme sviluppo dell'America di fine Ottocento si è basato sulla vendita di un sogno di successo in linea di principio alla portata di mano di tutti ma nella realtà quasi impossibile da perseguire e durante il quale ogni forma di diritto, di sindacato, di associazione solidaristica è stata osteggiata come nemica del sogno.

Pubblicità.

[Lada Moskalets · Rating 4 out of 5]

Галичина тут виглядає мізерною і незатишною для всіх - для дрібних ремісників-євреїв, які лишаються без роботи українських селян, що вірять в вічно живого доброго цісаря Рудольфа, який їх врятує, поляків, яким Статуя Свободи видається Матір'ю Божою, що опікується Польщею. Жертви недоладної імперії і жертви модерності, які безпорадно намагаються вирватися з бідності, ціною ще більших страждань, бо за ними полюють корабельні агенти, власники фабрик, поліція.
Книжка читається на одному подиху, в ній безліч моторошних (годувальниці-творці янголів, що навмисне морять голодом небажаних дітей), зворушливих (будильник, який агенти ) і просто цікавих деталей процесу еміграції до Америки, Канади і Бразилії.
Мені дуже подобається підхід Поллака, який намагається описувати історії різних етносів водночас не наголошуючи на якигось принципових різницях і показуючи, що всі були в схожій ситуації.
Захоплюючий стиль автора, щоправда, деколи його заносить і жвавості сюжету він віддає перевагу над науковістю -ідея того, що погроми стали причиною міграції не знайшла підтримки в дослідженнях. Але книжка дуже розширює уявлення про Галичину 19 століття, навіть у людей які нею займаються.

[Dominika Hvorková · Rating 4 out of 5]

Toto musela byť tak precízna práca so zabudnutými informáciami, dávnymi prameňmi. Skladanie puzzle bez predlohy, iba pre pokročilých – Pollack to zvládol skvelo.

Najviac boľavé mi bolo čítať o Židoch a o Osvienčime, s vedomím, čo sa tam stalo len o pár desiatok rokov neskôr.

Informácie sa síce opakujú, ale zároveň ich opakovanie zintenzívňuje príbehy. Po prečítaní sa opäť na Európu (svet, spoločnosť, život!) pozerám trošku inak. Vidím mnoho prienikov so súčasnosťou. Americký cisár je pre mňa jeden dielik puzzle.

[Barbora Romanovská · Rating 3 out of 5]

O Americkém císaři se toho v určitých kruzích namluvilo hodně. A o to je větší škoda, že jen v těch určitých. Celá ta kniha byla intelektuální výzva a nejsem si jistá, jestli bych ji podstoupila, kdybych nečetla do ucha.

Pro ty z vás, kteří snad máte pochyby o tom, že dnešní imigrace je něčím výjimečná. Není. Pollack zcela otevřeně hovoří o kruté finanční situaci Haliče, kdy statkáři dřeli od nevidím do nevidím, aby si koupili půlku krávy, cesta do Ameriky se tak jevila jako sen. Nicméně, sen za lepším živobytím častokrát končí ještě před hranicemi Haliče, rejdaři a převaděči si říkají o nesmyslné ceny, za tím vším se ve stínu táhnou prostitutky a zoufalství. Nicméně Amerika byla spíš pozlacená než zlatonosná. Lidé se častokrát vraceli s málem, pokud se vůbec měli kam vrátit, mnozí z nich cestu absolvovali vícekrát. Ti, kteří se tam usadili si svou budoucnost také představovali jinak.

Jména v této knize nehrají takovou roli, co o lidech víme je jejich věk, datum nástupu na loď a krátký příběh. Nic víc. A přesto kniha nečekaně dobře funguje. Prakticky je sestavená jen s popisů celého toho obchodu a všeho, co k tomu náleží. A jo, tohle by si mělo přečíst daleko více lidí.

7/10

[Veronika Pizano · Rating 3 out of 5]

Paralela na sucanost vyborna, obdivovala som aj nesmiernu pracu so zistovanim, ktore musel autor urobit, ale casto som mala pocit, ze citam dookola to iste, temy sa opakovali a od polky knihy sa clovek nedozvie uz nic nove.

[Maria · Rating 5 out of 5]

Позичила книжку і почала читати в лютому 2021, потім повернула недочитаною, бо в потязі більше хотілося спати. У червні 2025 знову позичила книжку і таки дочитала з того місця, де покинула текст чотири роки тому. (Правда, дочитувала в темних окулярах. Хто ж знав, що краплі для розширення зіниць так довго не відпускають)

Дуже дякую людям, у яких схожий смак на книжки, бо інакше ця авантюра не вдалася б)

Це книжка, сповнена надій, горя, байдужості, обману і жорстокої реальності. Хай там як, але розповідь про ангелотвориць — найстрашніша штука, яку я тут читала.

[Pečivo · Rating 5 out of 5]

Geniální kniha. Martin Pollack popisuje v přítomném čase osud obyvatel Haliče v devatenáctém století. Ano, téma mi znělo nudně jako dovolená v Bibione, ale mýlil jsem se. Stejně tak jsem se mýlil v geografické poloze Haliče. Halič není rozkrok Haliny Pawlowské, ale oblast na území dnešního Polska a Ukrajiny o podobné rozloze (několika stovek, možná tisíců, fotbalových hřišt).

V devatenáctém století nebyl život nikterak fajn. Ještě neexistoval hip-hop a tak se bída, kriminalita, chudoba, cholera, hladomory, pogromy a další horory musely ventilovat jinak. Řešením tak byla masová emigrace převážně negramotných obyvatel - hlavně do Ameriky, později do Brazílie a Argentiny.

Stejně jako u dnešní uprchlické vlny se už tehdá přišlo na to, že na lidském neštěstí se dá skvěle vydělat. Rejdařství v Německu si tak platily agenty, kteří pak v chudých oblastech naháněli chudé, aby se sebrali, prodali statek a šli do Ameriky, kde je čeká lepší osud. Nespočet lidí se proto opravdu pro tento krok rozhodlo, čemuž se ani nedivim, když jim katolická církev dávala rady ať zůstanou radši doma a nesou pánem uložený kříž jako správní křesťané. Ora et labora et cholera. Tleskám.

Pollack skvěle osciluje mezi popisem jednotlivých osudů, společenských témat dané doby (velmi obsáhle popisuje dobovou prostituci, interrupce, vzrůstající antisemitismus atd.), celkové nálady obyvatelstva a historických reálií. Tak skvěle, že to byla po dlouhý době opět kniha, kterou jsem otvíral pokaždý, když jsem měl volnou chvíli. A to je co říct, normálně ve svých volných chvílích buď kadim, anebo spím.

Jak psal už kolega Palivo, člověka opravdu mrazí, když čte, že to, co se děje dnes je skoro identický obraz toho, co se dělo před necelými 150 lety. Pozoruhodná je krátká epizoda, kdy masy přestaly hledat budoucnost v Americe, kde emigranti měli těžkej život, ale mohli se tam nějak zberchat a začít budovat novej život. Alternativu viděli v Rusku, které přeci jen bylo blíž. Nicméně tam je vojáci naháněli s bajonety, že tam je nikdo nezval a pořvávali na ně "zmizte lůzo, padejte odsud!”. Škoda, že se tahle kniha nedostane k lidem, který by si ji měli přečíst. 10/10.

[Ivana · Rating 5 out of 5]

Čítalo sa mi to pomalšie, ale musím dať 5*, pretože keď som mala konečne chvíľu bez detí, šiel záver knihy už úplne jednoducho a rýchlo, takže odpadol aj posledný dôvod, prečo hodnotiť knihu nižšie.
Na základe dobových prameňov, pamätí a výpovedí potomkov dal Pollack dohromady zaujímavé reportážne dielo. Aby bolo skutočne historickým, na to mu chýba poznámkový aparát, ale v tomto prípade mi to vôbec nevadí.
Drobné príhody konkrétnych ľudí prekladá Pollack všeobecnými informáciami o vysťahovalcoch, ich snahách a problémoch. Napriek tomu, že aký-taký prehľad som mala, aj tak ma šokovali praktiky rôznych "agentov", ktorí zneužívali nevzdelanosť chudobných ľudí z Haliča a priľahlých oblastí.
Pollack to napísal naozaj dobre.

[Ta · Rating 5 out of 5]

Wstrząsająca opowieść – i szczególnie aktualna, gdy do "bram" Europy pukają tacy sami uciekinierzy, jak nasi przodkowie. Tylko o innym kolorze skóry.

[Massimiliano · Rating 4 out of 5]

Un grande reportage ambientato a fine '800 a cavallo tra due mondi: la Galizia del fu impero austro-ungarico e l'America, il sogno di ogni emigrante dell'epoca.
Pollack ci trasporta nei motivi che spingono i galiziani a fuggire dalla loro terra natia e a cercare fortuna al di là del mare; chiaramente sono motivazioni che troviamo ovunque e in ogni tempo (è utile anche per oggi ad esempio).
Ci si ritrova perennemente in viaggio tra posti, paesaggi, luoghi dimenticati che man mano scopriamo.
Una gran bella opera.

[Lukáš Palán · Rating 5 out of 5]

Americký císař pojednává o tom, jak kolem roku 1890 emigrovalo skoro celý Rakousko-Uhersko do Ameriky. Tedy především lidé z Haliče. Tam to totiž stálo nejvíc za prd, protože tam tehdy měli místo internetu a playstationů pouze hladomor, choleru, kuplíře a obchodníky s bílým masem. A tím bílým masem nemyslím kuřecí prsa.

Esej začíná zhurta a hned nás uvrtá do osudů jednotlivých chudáků, kteří cestují do Ameriky vydělat pořádný love. Jenže, jak zpívá Jay-Z, čekalo je tam minimálně 99 problems. To všechno podává Pollack naprosto suverénně, bez jakékoli brzdy, sype osud za osudem a člověk se nemůže odtrhnout. Takhle svižně jsem se cítil naposled minulou sobotu, kdy jsem do sebe nakouřil 10 vodek. Co se týče literatury, Pollackova svižnost mi velmi připomněla Ouředníkovu Europeanu, v tomto případě zaměřenou pouze na jednu událost. Svižnost ještě umocňuje i fakt, že Pollack střídá v kapitolách témata (korupce, soudy, hladomor, Amerika, cesta, úmrtnost, pogromy atd) a také perspektivu - chvíli sleduje jednotlivce, pak zase přeskočí na celou společnost. Je tam sice víc jmen, než ve všech knihám od Marqueze dohromady, a sem tam se autor opakuje, ale pořád to utíká rychleji než kafe s bejvalkou. Když k tomu připočtu to, jak brutální, depresivní a bezútěšné časy to byly, a jak moc to nahání husí kůži, když si člověk uvědomí, že je to aktuální migrační situace skoro jako přes kopírák, nemůžu jinak než plnej počet. Snad si to jednou přečte i Aleš Brichta a Pitomio Vokamura.

Co víc, ta kniha je tak dobrá, že se Pollack v mém žebříčku nejlepších rakouských spisovatelů dostal na druhé místo za Arnolda Schwarzeneggera, kterého ale, nutno říct, nejde překonat. Vždyť řídil tank a navíc je taky schopnej natankovat každýmu.

[Nata Yeromenko · Rating 3 out of 5]

Книга обіцяє дивовижну пригоду - бо це історія про еміграцію з Галичини за океан, в "Гамерику" або навіть "Розилію", про існування яких більшість емігрантів навіть не здогадуються до того, як їх навертають підприємливі вербувальники судохідних компаній. Поляки, русини, угорці, словаки та євреї проводять тижні в дорозі: спочатку ідуть пішки, їдуть потягами та підводами ризикуючи бути затриманими та оштрафованими, на кожному кроці віддаючи останні гроші (а то і одяг) за непомірно дорогі і часто непотрібні послуги агентів із Бремена та Гамбурга; а потім і пливуть кораблями, на середній палубі, в жахливій тісняві, антисанітарії, з недостаніми запасами їжі та без ліків від морської хвороби.
Роблять вони це все через жахливі злидні, яких зазнають селяни Галичині на межі 19 та 20 століть, яким Поллак присвячує чи не більше сторінок, ніж самій еміграції, і . На жаль для такої цікавої теми сама книга досить тавтологічна та стилістично розхлябана. Як на збірку есеїв їй не вистачає наративної ціліності, а як на історичну розвідку не ви��тачає структури. Особисті історії персонажі перериваються в середині однієї частини розлогим поясненням контексту з обширними статистичними даними, щоб без попередження і наративної мотивації знову випірнути через 70 сторінок. Це поки єдина книга Поллака, яку я читала, тому цікаво буде побачити, чи попередні його твори мають ті самі вади, чи це одиничний промах.
Окремої відзнаки заслуговує чудовий переклад Люби-Параскевії Стринадюк, який щедро використовує регіоналізми та діалектизми.

[Nathaly · Rating 5 out of 5]

Celá recenzia http://nathalys-reading.blogspot.sk/2...

Netušila som, čo môžem od knihy očakávať. Anotácia mi nič nevravela. Tieto zákutia dejín som vôbec nepoznala. Ani v historických prameňoch, ktoré som prečítala, sa o tomto probléme nepísalo. Teraz mám pocit, že to historici „zahrabali“, aby sme o tom nevedeli. Neviem, z akého dôvodu. Dozvedela som sa veľa nového. Mala som zimomriavky a prekvapený výraz na tvári. Rozhodne neľutujem čas strávený s príbehmi o chudobných roľníkoch a iných zúbožených bytostiach a ich ceste za lepším životom, ktorý bol všetkým, len nie práve najšťastnejším.

[Michal Mironov · Rating 5 out of 5]

Hoaxes, disinformation, fake news, zealously shared by poorly educated masses. Dare scammers, who makes money out of stupidity of others. Outrageous lies capable to create mass hysteria. Sounds typical for these days? You are wrong. All of this was invented and widely used well before the invention of internet. American emperor will show you that some 150 years ago, there was a truly golden age for all kind of dark business. So if you are tired of internet trolls and find yourself over-complaining about post-factual era, reading this book will proof you were just spoiled. In fact, we probably live in the best and wisest period in the history of mankind.

[Paulínka Rypáková · Rating 4 out of 5]

Až priveľmi realisticky vykreslené dielo o migrácii a vtedajších tažkých podmienkach roľníkov, statkárov v haličskej oblasti. Nezamestnanosť, choroby, alkoholizmus, nevzdelanosť bijú na poplach a ľudia právom túžia po lepšom idylickom (amerikánskom) živote. Zmena neprichádza a tí, ktorí sa rozhodnú popasovať so svojím osudom, sú ťažko skúšaní. Je nutné vydvihnúť tú neuveriteľnú paralelu aj s dnešným vysťahovalectvom... Otázne je či sú dôvody rovnaké, jedno však ostáva isté, ľudia migrujú a budú migrovať. Hodnotím knihu veľmi pozitívne, určite stojí za prečítanie, mínusku dostala za niektoré pasáže, ktoré sa podľa môjho úsudku opakovali.

[Olia Vorozhbyt · Rating 5 out of 5]

Галицькі злидні... Хоч вислів належить зовсім не авторові цієї книги, але саме завдяки йому приходить усвідомлення як не солодко тут жилося наприкінці 19 ст. А ще про відносини між євреями, поляками, українцями (русинами), бо всі однаково хотіли втекти звідси за океан, але всі однаково мусіли пройти оті шахрайські кола пекла, щоб через рік повернутися у рідне село "американцями", або більше нікуди не повертатися. Про матінку Австрію, яка для тодішніх її громадян із Галичини зовсім не виглядала так, як творить її нинішня легенда.

[Ria Gehrerová · Rating 2 out of 5]

Táto kniha bola pre mňa veľkým sklamaním. Tešila som sa, že téma vysťahovalectva z východnej Európy bude napísaná oveľa pútavejšie.
Jednotlivé príbehy boli hrozne plytké. Veľké množstvo mien a osudov sa nedalo zapamätať a spájať. Množstco faktov a viet sa takmer identicky opakovalo. Už v polovici som sa tešila, ako knihu dočítam a budem môcť načať inú.
Možno je moje hodnotenie také nízke aj preto, že som po prečítaní Steinbeckovho Hrozna hnevu o americkom vnútrozemskom sťahovaní národov čakala niečo aspoň spolovice tak dobré. Ale neprišlo to. Škoda.

[Daniela · Rating 5 out of 5]

Nie, toto nie je knižka o tej obci pri Lučenci. Skvelá reportáž o hromadnom vysťahovaní z Haliče, niekdajšieho územia Rakúsko-Uhorka, časti dnešného Poľska a Ukrajiny. Pôvodne som si myslela, že budeme sledovať osudy vysťahovalcov v Amerike, kniha ale odokryla rozsiahlu sieť vysťahovaleckých agentov, natiahnutú po celej ríši, podmienky, za akých fungovali vysťahovalecké agentúry a ľudia, ktorí hľadali lepší život a smutný fakt, že dnešní ľudia sa od tých z konca 19. storočia ani v najmenšom nelíšia.

[starypes · Rating 3 out of 5]

"absyntovky" mam rad, ale tato mi nejak nesadla. pomaly sa to citalo a ku koncu ma to aj prestavalo bavit a chcel som to mat cim skor za sebou. plus sa to cele ako keby opakovalo a nic nove som sa uz nedozvedel. masove opustanie halice, najma do ameriky ale aj do inych kutov sveta, hrozne zivotne podmienky migrantov, ci uz doma, kvoli ktorym aj utekaju, ale aj v novom "vysnivanom" domove.

[Kvet Nguyen · Rating 4 out of 5]

(Pre mňa) ďalší dôkaz, že história sa opakuje. Martin Pollack zhŕňa veľmi objektívne až neemocionálne príbehy z čias, kedy Slovania a obyvatelia na území Rakúsko-Uhorska masovo migrovali za lepším životom do krajiny za veľkou vodou. Pripomína vám to niečo?

Zaradila by som do povinného čítania ľuďom, ktorí nemajú ani zrnko empatie voči cudzincom či migrantom.

[Peto Tkac · Rating 5 out of 5]

Povinné čítanie pre všetkých Ficov a Chovancov - i naši pradedovia utekali.

Martin Pollack pomocou archívnych materiálov, súdnych spisov, novinových článkov a rodinných kroník prináša reportáž o emigrácií z Haliče, najchudobnejšej časti Rakúsko-Uhorskej monarchie, na konci 19. storočia. Darí sa mu pritom skvele kĺbiť oficiálne správy, hlásenia a dáta s osobnými príbehmi jednotlivcov, ktorí sa rozhodli skúsiť šťastie mimo domov. Pred zúfalou chudobou utekali Poliaci, Rusíni, Ukrajinci, Slováci,pričom ich môžme kľudne označiť ako ekonomických emigrantov. O krk potom šlo ruským Židom, ktorí utekali pred vlnami pogromov.

Tí všetci sa stali obeťami dokonalej prevádzačskej siete, ktorá siahala od majiteľov lodiarskych spoločností až po posledného krčmára a posledného vlakového výpravcu v zapadnutej dedinke niekde na Haliči. Tento organizovaný obchod s ľuďmi robil všetko preto aby z utrpenia tých najchudobnejších vytrieskal čo najväčší zisk - emigranti sú počas celej cesty okrádaní, podvádzaní, sú im predávané zfalšované lístky. Ich poslušnosť je ľahko získavaná hrozbou udania polícií.

A keď sa im konečne podarí dostať sa do vytúženej zeme, nemajú ešte vyhrané. Neželaní cudzinci končia v USA často ako lacná nekvalifikovaná sila v oceliarňiach, na stavbách železníc, tlačia sa v preplnených ubytovniach, pričom sa často ocitajú ešte vo väčšej biede ako doma. No aspoň tam na nich nikto nepácha pogromy. V Brazílií zas mrú na exotické choroby a počas krátkej epízódy emigrácie do cárskeho Ruska proste len miznú bez stopy v jeho odľahlých končinách.

Slovákov v Pensylvánii najímajú ako lacné pracovné sily, často aj so zámerom využívať ich ako štrajkokazov.

Oveľa ťažšie doliehal obchod s ľuďmi na mladé chudobné ženy. Tie boli nahovárané na prácu v zahraničí, končili však v bordeloch v Konštantínopole, Bombaji či Buenos Aires. Koncom 19. a začiatkom 20. storočia bolo takto len z Haliče odvedených a prinútených k prostitúcií desaťtisíc žien, čo je aspoň pre mňa šokujúce číslo.

Počas čítania sa človek nevyhne neustálemu porovnávaniu so súčasnosťou, s výrokmi našich politikov i našou nenávisťou k ľuďom čo prišli o všetko. Strhujúca knižka v preklade Michala Hvoreckého s krásnym grafickým designom Pavlíny Morháčovej.

[Meriana · Rating 4 out of 5]

Absynt opäť supluje výuku dejepisu a odhaľuje pre mňa netušenú históriu a súvislosti. Pollack detailne odhaľuje socioekonomickú situáciu na území Haliča, kvitnúci biznis s migrantami, podvody, zmarené nádeje ale i úspešné príbehy. Situácia je desivo podobná tej dnešnej. Človek sa tým opakuje ale je to po každé pravda - absynt vydáva povinnú literatúru ktorú by si mal prečítať každý.
Hviezdička dole je za to, že som sa občas v záplave mien a osudov strácala

[Tomek · Rating 4 out of 5]

Z jednej strony historia mojej „małej ojczyzny”, którą warto znać. Z drugiej jakże aktualny temat migracji, przyjmowania imigrantów i cały wachlarz rozmaitych zachowań (w większości niestety nieuczciwych).
Niewątpliwie warto przeczytać.